„მხატვრული ლიტერატურის სათავე ხომ ხალხური სიტყვიერებაა“...

ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ნიკო ბერძენიშვილის სახელობის კვლევითმა ინსტიტუტმა „აჭარული საუნჯის“ მე-5 ტომი გამოსცა. წიგნი ამჯერად ქობულეთის მუნიციპალიტეტში ჩაწერილ ფოლკლორულ ნიმუშებს აერთიანებს. საინტერესო მასალები, რომლებიც წლების მანძილზე ინსტიტუტის ფოლკლორულ ფონდებში ინახებოდა, ფოლკლორის, დიალექტოლოგიისა და ემიგრანტული ლიტერატურის კვლევის განყოფილებამ დაამუშავა.

ქალბატონი ნანული ნოღაიდელი, ნიკო ბერძენიშვილის კვლევითი ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი, 50 წელი დიალექტოლოგიისა და ლექსიკოლოგიის საკითხებზე მუშაობს. მისი ავტორობით გამოცემულია ოთხი მონოგრაფია, გახლავთ 100-ზე მეტი სამეცნიერო სტატიის ავტორი, რამდენიმე სამეცნიერო კრებულის შემდგენელი და რედაქტორი. რუბრიკის ფარგლებში _ სამეცნიერო კვლევების ქრონიკა _ გაზეთი „ბათუმის უნივერსიტეტი“ ქალბატონ ნანულის ესაუბრება. თავად ოჯახის მეორე თაობაა, რომლის სახელიც ფოლკლორის მიმართულებით კვლევას და სამეცნიერო საქმიანობას უკავშირდება.

_ ქალბატონო ნანული, რას გვეტყვით „აჭარული საუნჯის“ ახლადგამოცემული ტომის შესახებ?

_ ინსტიტუტის ფოლკლორის განყოფილება, რომელიც მამაჩემმა _ ფოლკლორისტმა, ეთნოგრაფმა და ენათმეცნიერმა ჯემალ ნოღაიდელმა ჩამოაყალიბა, აჭარის ყველა კუთხეში ათწლეულების განმავლობაში აგროვებდა ფოლკლორულ მასალას. ეს საინტერესო მასალები აქამდე ინახებოდა ნიკო ბერძენიშვილის ინსტიტუტის ფოლკლორულ ფონდებში. ჩვენმა განყოფილებამ დაამუშავა და გამოსცა ამ მასალების 5 ტომი. მათში შესულია ხულოს, შუახევის, ქედის, ხელვაჩაურის მასალები. წელს დაიბეჭდა „აჭარული საუნჯის“ მეხუთე ტომი, რომელშიც ქობულეთის მუნიციპალიტეტში ჩაწერილი ფოლკლორული ნიმუშებია შესული.

_ წიგნისთვის სახელის დარქმევას, რაიმე განსაკუთრებული ისტორია ხომ არ აქვს _ რატომ „აჭარული საუნჯე“?

_ რაც შეეხება გამოცემის სახელდებას, როცა განყოფილებამ საფონდო მასალების გამოცემა გადაწყვიტა და საქმე ტომეულის სახელის შერჩევაზე მიდგა, გაგვახსენდა საქართველოში პოპულარული ლიტერატურული გამოცემა „ჩვენი საუნჯე“, რომელშიც შესულია V-XX საუკუნეების მნიშვნელოვანი ლიტერატურული ნაწარმოებები. მხატვრული ლიტერატურის სათავე ხომ ხალხური სიტყვიერებაა... რამდენი სიბრძნეა მასში... სწორედ ესაა ის განძი, საუნჯე, რომლის იდეებზეც იზრდებოდნენ ჩვენი დიდი წინაპრები. ამიტომაც გადავწყვიტეთ ინსტიტუტის საგანძურიდან მზის სინათლეზე გამოგვეტანა ხალხური სიტყვიერების ნიმუშები და „აჭარული საუნჯის“ სახელით დაგვებრუნებინა ხალხისათვის, მომავალი თაობებისათვის.

_ რამდენადაც ვიცით, მეხუთე ტომი ქობულეთში ჩაწერილ ფოლკლორულ მასალებს ეძღვნება. ძირითადად, რა ტიპის უცნობი დეტალები გამოიკვეთა და გაიცნობს მას მკითხველი?

_ „აჭარული საუნჯის“ მეხუთე ტომი ეძღვნება ქობულეთში 1958 წლიდან დღემდე ჩაწერილ ფოლკლორულ მასალებს. რადგანაც ბევრი მიმუშავია აქაურ მთქმელ-ინფორმატორებთან და კარგად ვიცნობ „ქობულეთურ“ ფოლკლორს, ამ ტომის შედგენა მე დამევალა. ამით მინდოდა ერთგვარი ვალი მომეხადა ყველა იმ მთქმელისა და ჩამწერის წინაშე, ვინც ეს მასალები მოგვაწოდა. ასევე, დიდი პატივისცემა მინდა გამოვხატო იმ ინფორმატორთა მიმართაც, ვისი მასალებიც, ვარიანტულობის გამო, ვერ მოხვდა კრებულში, მაგრამ დაცულია ინსტიტუტის სამეცნიერო არქივში. „აჭარული საუნჯის“ მეხუთე ტომში, გარდა ამ მასალებისა, შევიდა XIX საუკუნის II ნახევრისა და XX საუკუნის 20-30-იანი წლებში ქართველ მკვლევართა და საზოგადო მოღვაწეთა მიერ ჩაწერილი ფოლკლორული ნიმუშები. განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ V ტომის I თავში შესულია შრომის ლექს-სიმღერების _ ქობულეთური ნადურების უნიკალური ტექსტები. ტექსტების უმრავლესობა ჯემალ ნოღაიდელის მიერაა შეკრებილი. ამ ნადურების შესახებ მან ცნობები მიაწოდა დიდ ივანე ჯავახიშვილს, რომელმაც გამოაქვეყნა კიდეც ისინი თავის წიგნში „ქართული მუსიკის ისტორიის ძირითადი საკითხები“  და ამით საფუძველი ჩაუყარა ქართული პოლიფონიურობის მეცნიერულ კვლევას. ტომში, ფოლკლორულ მასალებთან ერთად, მკითხველი გაეცნობა  ქობულეთურ კილოკავსაც, რომელმაც აქამდე შემოგვინახა არქაული ლექსიკური ერთეულები, ძველი თუ საშუალი ქართულის ლექსემათა ფენა, საკუთრივ ქობულეთური მეტყველებისათვის დამახასიათებელი ტერმინები, ხატოვანი გამონათქვამები და სხვა.

„აჭარული საუნჯის“ V ტომი 2019 წლისათვის უკვე მზად იყო დასაბეჭდად, მაგრამ გართულებული ეპიდვითარებიდან გამომდინარე, დროულად ვერ გამოიცა. იგი ახლახან გამოქვეყნდა და ვიმედოვნებთ, მკითხველისთვის საინტერესო იქნება.

_ ძირითადად, ვისთვის არის განკუთვნილი წიგნი?

_ წიგნი განკუთვნილია ქართული ფოლკლორით დაინტერესებულ მეცნიერ-მკვლევართა და მკითხველთა ფართო წრისათვის.

_ ქალბატონო ნანული, მალე კარს შობა-ახალი წელი მოგვადგება. თქვენი წინასაახალწლო სურვილები...

_ გილოცავთ დამდეგ შობა-ახალ წელს. ახალი წლის ყველა დღე  წარმატებული, სიხარულით და სიკეთით სავსე გქონოდეთ. გისურვებთ ქვეყნისთვის კიდევ უფრო ბევრი სასარგებლო საქმის კეთებას, პროფესიულ წინსვლას, ახალ პროექტებსა და წამოწყებული საქმეების ბოლომდე მიყვანას,  დღეგრძელობას, კეთილდღეობას, მხნეობას. სიმშვიდით, სიხარულით, სიკეთით, წყალობით, იმედების ახდენით შემობრძანებულიყოს ახლი წელი თქვენს ოჯახებში!

ბოლოს მინდა ერთი ხალხური ლექსით მოგილოცოთ დამდეგი ახალი წელი:

„წელი მოდის ნებაზე,

ჩვენსა გახარებაზე,

რა უნდა მოგვიტანოს?

თავი მთელი, გული მთელი,

ხელნაქმარი ხვავრიელი,/

ჩვენი ნამზად-ნაკეთები

ქვეყნისათვის უკეთესი.

ცულისპირის მონათალი

ცულსა ტარად ერგებოდა,

ჩემი ნაკითხი, ნალოცი

სულ ყველას მოგრგებოდათ!"