პოლისური (საქალაქო) ცხოვრების განვითარებამ, ვაჭრობისა და ხელოსნობის აღმავლობამ ძვ.წ. VIII ს-ის საბერძნეთში დასაბამი დაუდო საკოლონიზაციო საქმიანობას. ახალშენები მეტროპოლიისგან დამოუკიდებელი ქალაქები იყო და კონტინენტური საბერძნეთის მსგავსად დეცენტრალიზირებული პოლიტიკური სისტემისკენ ილტვოდნენ.
შავიზღვისპირეთის სხვა რეგიონების მსგავსად, ელინები ძვ.წ. VII ს ბოლოს კოლხეთშიც გამოჩნდნენ (ბათუმისციხე, პეტრა-ციხისძირი). ძვ.წ. VI ს აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში მცირეაზიური პოლისის, მილეთის წარმომადგენლებმა ახალშენები (ფაზისი, დიოსკურია, გიენოსი), ხოლო ძვ.წ. V ს კონტინენტური საბერძნეთის ცენტრმა ათენმა სავაჭრო ფაქტორია (ფიჭვნარი) დაარსეს. ამან მნიშვნელოვანი სტიმული მისცა კოლხეთში საქალაქო ცხოვრების, ვაჭრობის და ხელოსნობის განვითარებას, აგრეთვე ადგილობრივი სახელმწიფო სისტემის მოდერნიზაციას.

თურქეთის ტერიტორიაზე ართვინის ვილაეთსა და შავი ზღვის სანაპირო ზოლში მცხოვრები ლაზები და ქართველები ქართული მეცნიერული კვლევის ობიექტი ხშირად ხდება. ეს რეგიონი მჭიდროდ არის დასახლებული ძირძველი ქართველებითა და ლაზური მოსახლეობით. მათ დღემდე შემოინახეს მათი ენა და ტრადიციები. ისინი ისტორიული ბედისწერის შედეგად თურქეთის რესპუბლიკის საზღვრებში აღმოჩნდნენ, რამაც გამოიწვია საკომუნიკაციო ორი ენის გამოყენება - თურქულის, როგორც ამ ქვეყნის სახელმწიფო ენისა და ასევე ქართულისა და ლაზურის, როგორც მშობლიურის. მეცნიერები ჭოროხის აუზში მცხოვრები ნაწილი ქართველების ქართულს კლარჯულს უწოდებენ, გამომდინარე ამ რეგიონის ძველი ქართული სახელწოდებიდან - კლარჯეთი. ხანგრძლივი თანაცხოვრება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიზეზია ენობრივი ასიმილაციისა, რომელსაც ვერც კლარჯულმა აუარა გვერდი და ვერც ლაზურმა, ისინი სავსეა თურქული ლექსიკური ელემენტებით. გასათვალისწინებელია ის ფაქტორიც, რომ ნასესხობა მოხდა ძველი თურქული ენიდან - ოსმალურიდან, რომელმაც შემდგომში ფონეტიკური ცვლილებები თანამედროვე თურქული ენის ზეგავლენით განიცადა. მაგრამ ნასესხობათა სერია შეუჩერებელი პროცესია და ის მიმდინარეობს მუდამ. ამის ძირითადი მიზეზი მშობლიური ენის პასიურ ფაზაში გადასვლამ და თურქული ენის აქტივობამ გამოიწვია.

ფსიქოლოგიზმს ლიტერატურის აუცილებელ შემადგენელ ნაწილად მიიჩნევენ, მას შეუძლია გახსნას ადამიანის ხასიათი და მისი მოქმედების მოტივაციები. მე– 19 საუკუნის მეორე ნახევრის ქართულ ლიტერატურაში ფსიქოლოგიზმი ერთ–ერთ ძირითად თემად იქცა. ჩვენ ამ თემაში აღვნიშნავთ რამდენიმე ფსიქოლოგიურ და ეგზისტენციალურ საკითხს, რომელსაც შეეხო მე–19 საუკუნის ქართული ლიტერატურა.

ატმოსფერული ჰაერის მდგომარეობის შეფასება საქარ¬თველოში განსაკუთრებულ ყურადღებას ითხოვს, რადგან ქვეყნის რელიეფური პირობები, პარალელური სატრანსპორტო მაგისტრალების არასაკმარისი რაოდენობა, დაუსახლებელ ადგილებში ავტოტრანსპორტის მჭიდრო ნაკადები მავნე ნივთიერებებით ატმოსფეროს დაბინძურების მაღალ დონეს განაპირობებენ.

მსოფლიოში მრავალი ენა არსებობს. ამ მრავალთა შორის არის ენები, რომლებშიც ცნება-ტერმინი „ენა“ როგორც ანატომიური თვალსაზრისით (პირის ღრუში მოთავსებული ორგანო...), ასევე სოციალური თვალსაზრისითაც (ადამიანთა ურთიერთობისა და აზრის გამოხატვის საშუალება...) გადმოიცემა ერთი და იმავე ბგერითი შედგენილობით: ქართულ, თურქულ და სხვ. ენებში - სამი ასო-ბგერით (შესაბამისად: ენა, dil), სლავურ ენებში - ოთხი ასოთი (რუს. язык, უკრაინ. язик, ბულგ. език და ა. შ.); ხოლო გერმანულ, ინგლისურ, ლიტვურ და სხვა ენებში ორ-ორი ფორმა გვაქვს ცნება-ტერმინისა „ენა“: ბიოლოგიურად (გერმ. Zunge, ინგლ. tongue, ლიტვ. kalba), სოციალურად - (შესაბამისად: Sprache, language, liežuvis) და ა. შ.